احکام شرعی - احکام خرید و فروش/ - مواردی که انسان میتواند معامله را به هم بزند - تطابق با فتوای آیت الله العظمی مکارم

2124 - حق به هم زدن معامله را خیار می گویند و خریدار و فروشنده در یازده صورت می توانند معامله را به هم بزنند: اول : آنکه از مجلس معامله متفرق نشده باشند، و این خیار را (خیار مجلس ) می گویند. دوم : آنکه مغبون شده باشند (خیارغبن ). سوم : در معامله قرارداد کنند که تا مدت معینی هر دو یا یکی از آنان بتوانند معامله را به هم بزنند (خیار شرط). چهارم : فروشنده یا خریدار مال خودرا بهتر از آنچه هست نشان دهد ( پنجم : فروشنده يا خريدار شرط كند...) و طوری کند که قیمت مال در نظر مردم زیاد شود(خیار تدلیس ). پنجم : فروشنده یا خریدار شرط کند که کاری انجام دهد یا شرطکند مالی را که می دهد طور مخصوصی باشد و به آن شرط عمل نکند، که در این صورت دیگری می تواند معامله را به هم بزند (خیار تخلف شرط). ششم : در جنس یا عوض آن عیبی باشد ( و قبلا اطلاع نداشته باشد (خيار عيب ).) (خیار عیب ).

2125 - اگر خریدار قیمت جنس را نداند یا در موقع معامله غلفت کند و جنس راگرانتر از قیمت معمولی آن بخرد، چنانچه بقدری گران خریده که مردم او را مغبون می دانند ( مي تواند معامله را فسخ كند. اين حكم در صورتي كه فروشنده قيمت جنس را نداند و مغبون شود نيز جاري است .) و به کمی و زیادی آن اهمیت می دهند می تواند معامله را به هم بزند، و نیز اگر فروشنده قیمت جنس را نداند یا موقع معامله غلفت کند و جنس راارزانتر از قیمت آن بفروشد، در صورتی که مردم به مقداری که ارزان فروخته اهمیت بدهند و او را مغبون بدانند، می تواند معامله را به هم بزند.

2126 - در معامله بیع شرط، که مثلا خانه هزار تومانی را به دویست تومان می فروشند و قرار می گذارند که اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را به هم بزند، در صورتی که خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند،معامله صحیح است .

2127 - در معامله بیع شرط، اگرچه فروشنده اطمینان داشته باشد که هرگاه سر مدت پول را ندهد خریدار ملک را به او می دهد معامله صحیح است ، ولی اگر سر مدت پول را ندهد حق ندارد ملک را از خریدار مطالبه کند، و اگر خریدار بمیرد نمی تواند ملک را از ورثه او مطالبه نماید. ( اين مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي ذكر نشده است .)

2128 - اگر چای اعلا را با چای پست مخلوط کند و به اسم چای اعلا بفروشد، مشتری می تواند معامله را به هم بزند.

2129 - اگر خریدار بفهمد مالی را که گرفته عیبی دارد، مثلا حیوانی را بخردو بفهمد که یک چشم آن کور است ، چنانچه آن عیب پیش از معامله در مال بوده واو نمی دانسته ، می تواند معامله را به هم بزند یا فرق قیمت سالم و معیوب آن را معین کند و به نسبت تفاوت قیمت سالم و معیوب از پولی که به فروشنده داده پس بگیرد، مثلا مالی را که به چهار تومان خریده اگر بفهمد معیوب است ، در صورتی که قیمت سالم آن هشت تومان و قیمت معیوب آن شش تومان باشد چون فرق قیمت سالم و معیوب یک چهارم می باشد می تواند یک چهارم پولی را که داده یعنی یک تومان از فروشنده بگیرد. ( ولي احتياط واجب آن است كه اين كار با رضايت طرف مقابل انجام گيرد.)

2130 - اگر فروشنده بفهمد در عوضی که گرفته عیبی هست ، چنانچه آن عیب پیش از معامله در عوض بوده و او نمی دانسته ، می تواند معامله را به هم بزند یا تفاوت قیمت سالم و معیوب را به دستوری که در مسأله پیش گفته شد بگیرد.( ولي احتياط واجب آن است كه اين كار با رضايت طرف مقابل انجام گيرد.)

2131 - اگر بعد از معامله و پیش از تحویل گرفتن مال عیبی در آن پیدا شود خریدار می تواند معامله را به هم بزند، و نیز اگر در عوض مال ، بعد از معامله و پیش از تحویل گرفتن عیبی پیدا شود فروشنده می تواند معامله را به هم بزند، ( پايان مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي .)ولی اگر بخواهند تفاوت قیمت بگیرند اشکال دارد.

2132 - اگر بعد از معامله عیب مال را بفهمد و فورا معامله را به هم نزند( بنابر احتياط حق او ساقط مي شود، ولي مقداري تأخير براي فكر كردن مانعي ندارد.) دیگر حق به هم زدن معامله را ندارد.

2133 - هرگاه بعد از خریدن جنس عیب آن را بفهمد، اگرچه فروشنده حاضر نباشد،می تواند معامله را به هم بزند.

2134 - در چهار صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد نمی تواند معامله را به هم بزند یا تفاوت قیمت بگیرد: اول : آنکه موقع خریدن عیب مال را بداند. دوم : به عیب مال راضی شود. سوم : در وقت معامله بگوید اگر مال عیبی داشته باشد پس نمی دهم و تفاوت قیمت هم نمی گیرم . چهارم : فروشنده در وقت معامله بگوید این مال را با هر عیبی که دارد می فروشم ، ولی اگر عیبی را معین کند و بگوید مال را با این عیب می فروشم و معلوم شود عیب دیگری هم دارد، خریدار می تواند برای عیبی که فروشنده معین نکرده مال را پس دهد ( پايان مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي .) یا تفاوت بگیرد.

2135 - در سه صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد نمی تواند معامله را به هم بزند، ولی می تواند تفاوت قیمت بگیرد: اول : آنکه بعد از معامله تغییری در مال بدهد که مردم بگویند بطوری که خریداری و تحویل داه شده باقی نمانده است . دوم : بعد از معامله بفهمد مال عیب دارد و فقط حق برگرداندن آن را ساقط کند.سوم : بعد از تحویل گرفتن مال عیب دیگری در آن پیدا کند، ولی اگر حیوان معیوبی را بخرد و پیش از گذشتن سه روز عیب دیگری پیدا کند، اگر چه آن را تحویل گرفته باشد باز هم می تواند آن را پس دهد، و نیز اگر فقط خریدار تا مدتی حق به هم زدن معامله را داشته باشد و در آن مدت مال عیب دیگری پیدا کند، اگرچه آن را تحویل گرفته باشد می تواند معامله را به هم بزند.

2136 - اگر انسان مالی داشته باشد که خودش آن را ندیده و دیگری خصوصیات آن رابرای او گفته باشد، چنانچه او همان خصوصیات را به مشتری بگوید و آن را بفروشد وبعد از فروش بفهمد که بهتر از آن بوده ، می تواند معامله را به هم بزند. ( اين مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي ذكر نشده است .)