1 ذی القعده
بازگشت انقلابیون مصر به مدینه و محاصره عثمان(35 ق)
پس از قیام سراسری مسلمانان شهرهای مختلف اسلامی بر علیه عثمان بن عفان (سومین خلیفه مسلمانان) و حرکت اعتراض آمیز آنان به سوی مدینه منوره جهت خلع وی از خلافت، حضرت علی(ع) بنا به درخواست طرفین، پا در میانی کرد و کارشان را با تعهدی که از طرفین گرفت، پایان داد.
آن حضرت، از عثمان پیمان گرفت که عاملان ستمکار و غیر مقبول مردم را از کار برکنار کرده و به جای آنان، افراد شایسته و عادلی بگمارد و بذل و بخشش هایی که به اعوان و انصار خویش کرده است، به بیت المال بازگرداند و از کردار خویش در جمع مردم، توبه کند و راه صالحان را در پیش گیرد.
عثمان بن عفان، همه آنان را پذیرفت و در مسجد النبی(ص) در جمع مردم سخن گفت و از کردار ناپسند خویش توبه کرد و بر فراز منبر گریست.
از آن سو، امام علی(ع) از معترضان و انقلابیون تعهد گرفت، که به شهرهای خویش برگشته و عثمان بن عفان را به عنوان خلیفه مسلمین به رسمیت شناسند و نظم جامعه را حفظ و در میان مردم، آرامش برقرار سازند.
اما همین که انقلابیون شهرها به سوی دیار خویش حرکت کردند، در اندک مدتی از میان راه، دوباره به سوی مدینه منوره بازگشتند.
زیرا انقلابیون مصر در میان راه، پیکی را یافتند که از مدینه به سوی مصر در حرکت بود.
پس از تفتیش وی، نامه ای از عثمان بن عفان برای عبدالله بن ابی سرح حاکم مصر را در میان وسائلش یافتند، که در آن، عثمان به عامل خویش دستور داده بود که به محض بازگشت انقلابیون مصر، تعداد نه نفر از آنان را اعدام و تعدادی را تازیانه زده و تعدادی دیگر را به زندان های طویل المدة گرفتار سازد.
افشای این نامه، خشم مصریان مبارز را برانگیخت و از همان جا، تغییر مسیر داده و به سوی مدینه بازگشتند و در اول ذیقعده سال 35 قمری وارد اردوگاه "ذی خشب" در سه منزلی مدینه شدند و از آن جا به نزد حضرت علی(ع) رسیده و این راز بزرگ را آشکار کردند.
حضرت علی(ع) به نزد عثمان بن عفان رفت و او را به خاطر نوشتن این نامه سرزنش کرد ولی عثمان اظهار بی اطلاعی کرد و سوگند خورد که از نوشتن و فرستادن آن نامه هیچ گونه اطلاعی نداشته است.
از قرار معلوم این نامه را دامادش مروان بن حکم نوشت و مهر خلیفه را بر آن زد و آن را پنهانی برای حاکم مصر ارسال نمود.
به هر روی، نقض مکرر تعهدات از سوی عثمان بن عفان و ماجراجویی و آتش افروزی ها اطرافیان وی، به ویژه داماد و پسرعمویش مروان بن حکم، عصبانیت و خشم مسلمانان مبارز را دو چندان کرد.
سرانجام، این ماجرای خطیر با محاصره چهل روزه خانه عثمان و کشته شدن وی به دست مهاجمان ناشناس به پایان رسید.
(1)
شایان ذکر است که از میان سه خلیفه نخستین، عثمان بن عفان پس از عمر بن خطاب، دومین خلیفه ای بود که مورد اعتراض رعیت رنج دیده و زجر کشیده قرار گرفت و به دست آنان کشته شد.
1- تاریخ ابن خلدون [ترجمه عبدالمحمد آیتی]، ج1، ص 564؛ تاریخ المدینه [عمر بن شبّه نمیری]، ج4، ص 1205